Пирĕн çĕршывра вăрлăх пахалăхĕн тĕрĕслевĕ Александр Баталин ученăй-ботаник ячĕпе çыхăннă. Вăл 1887 çулхи декабрĕн 14-мĕ-шĕнче Санкт-Петербургри ботаника сачĕ çумĕнче вăрлăхсене тĕпчекен станцие чи малтан йĕркеленĕ çеç мар, хăйĕн опычĕсем урлă пулас тухăç никĕсне ÿстермелли мелсене те уçса панă. Çак кун вăрлăхсемпе ĕçлекен, тĕпчекенсен уявĕ шутланать.

Вăрнар районĕнче вăрлăх фончĕн пахалăхне тĕпчекен лаборатори МТС çумĕнче 1934 çулта ВКП (б) Тĕп комитечĕн тата СССР Министрсен Канашĕн йышăнăвĕпе ĕçлеме тытăннă. Вăл вăхăтра Вăрнар МТС-ĕнче тĕп агрономра И.Шорников тăрăшнă. 1937 çултанпа лабораторие Иван Ананьевич Данилов ертсе пынă. 1963–1982 çулсенче – Валентина Николаевна Прокопьева.

Ку тытăмра та улшăнусем вăй илсех пынă. 1965 çулта вăрлăх асăрхавĕн лабораторийĕсене патшалăх вăрлăх инспекцийĕсене «çавăрнă». 2007 çулта реорганизаци йĕркипе «Ÿсентăрансене хÿтĕлекен станци» тата «Патшалăх вăрлăх инспекцийĕ» федераллă учрежденисене пĕрлештерсе «Раççей ял хуçалăх центрĕ» ят панă.

Организаци ячĕ тĕрлĕ енлĕ улшăннă пулин те ун тĕп тĕллевĕ – вăрлăх пахалăхне пур енлĕн тĕрĕслесси – ылмашăнман. Ку ĕçе чыслăн пурнăçлаканĕсем, паллах, – тивĕçлипех тытăм мăнаçлăхĕ. 1982 çултан ун пуçĕнче Чăваш Республикин тава тивĕçлĕ ĕçченĕ – Анна Васильевна Харитонова мĕн тивĕçлĕ канăва тухичченех тăнă, 2005-мĕшĕнчен – Чăваш Республикин тава тивĕçлĕ агрономĕ – Вячеслав Иванович Шашкин ертсе пынă, 2010-мĕшĕнчен – Анатолий Георгиевич Мураткин.

– Эпир аслă ĕçтешĕмĕрсен опытне, пĕлĕвне тĕпе хурса тимлетпĕр. Çакă пире нумай енлĕн пулăшать, – терĕ «Россельхозцентрăн» Вăрнар районĕнчи пайне иртнĕ çултанпа ертсе пыракан Вячеслав Николаевич Алексеев.

– Вăрлăх асăрхавĕн районти служби хăйĕн ĕçченĕсемпе тивĕçлипех мухтанать. Акă, мухтавлă ĕç-ветеранĕсем – Галина Александровна Казакова, Елизавета Федоровна Алексеева ăс-тăнĕнчен, ĕçе парăннинчен тĕлĕнме пăрахмастпăр. Вĕсем нумай çул чуна парса ĕçленĕшĕн Чăваш Республикин тата Раççей Федерацийĕн Хисеп хучĕсене тивĕç пулнă. Пирĕн хушăра та паян – пысăк хисепе тивĕçлĕ ĕçченсем: Елена Спиридонован стажĕ, акă, 38 çул. Рената Блинова кунта вырнаçнăранпа 18 çул çитнĕ. Ял хуçалăх ĕçĕнчен çамрăксем хăраманни те савăнтарать: виçĕ çул каялла коллектива тĕп агроном Татьяна Максимова хушăнчĕ, – кăмăллăн пĕлтерчĕ Вячеслав Николаевич.

Вĕсен ĕçĕ тĕрлĕ енлĕ. «Россельхозцентр» специалисчĕсем çĕр ĕçченĕсене вăрлăх пахалăхне ÿстерес, ăна хатĕрлес, тĕрĕс упрас мелсем тĕлĕшпе кирлĕ сĕнÿсем параççĕ. Çуллахи вăхăтра вĕсене час-часах хуçалăх уйĕсенче апробаци тунине, кĕлтесене илсе вăрлăх валли ятарласа хăварнă лаптăксене сăнанисене курма май пур. Пай ĕçченĕсен асăрхавĕнче çавăн пекех – фитосанитари мониторингĕ те: хурт-кăпшанкăсене, ÿсентăран чирĕсене тата çумкурăка шута илесси. Çĕрулми вăрлăхĕ те фитоэкспертиза, паранкă тишкерĕвĕ витĕр тухать.

Паха вăрлăх – пысăк тухăç никĕсĕ тесе ахальтен каламан ĕнтĕ. «Россельхозцентрăн» районти пайĕн ĕçченĕсем ваттисен çак сăмахĕсене тĕпе хывса тăрăшаççĕ те.

Пирĕн районта пысăк репродуктивлă сортсем ĕрчетекен специализациленĕ пысăк хуçалăхсем виççĕ: «Санары» тата «Агрохмель» агрофирмăсем, К.Маркс ячĕллĕ ял хуçалăх коопертивĕ. Вĕсемпе эпир тачă çыхăнса ĕçлетпĕр. Элита вăрлăх сутассин калăпăшĕпе вĕсем республикăра лидерта.

Кăçал кăна çак хуçалăхсенче пирĕн ĕçченсем 2663,3 га çинче элита тата суперэлита вăрлăхĕсен лаптăкĕсене тĕрĕслерĕç, сорт пахалăхĕн докуменчĕсене пачĕç. Çулталăк тăршшĕпе паянхи кун тĕлне вара районти тĕрлĕ хуçалăхра ял хуçалăх культурисен вăрлăхĕсене 1287 проба-анализ тунă. Вăрлăхăн шăтаслăхне, тасалăхне, нÿрĕклĕхне, хурт-кăпшанкăпа сиенленнине е чир-чĕр ернине тĕрĕслесех тăратпăр», – терĕ районти пай пуçлăхĕ Вячеслав Алексеев.

Специалистсем районти ял хуçалăх кооперативĕсен ертÿçисене час-часах кирлĕ сĕнÿсем параççĕ.

«Россельхозцентрăн» районти пайĕ юбилейлă çула лайăх кăтартупа вĕçлет. Çур çулхи тухăçлă ĕç-хĕлшĕн коллектив Хисеп грамотине тата хаклă парнене тивĕçнĕччĕ. Кăçал тата тепĕр савăнăçлă хыпар! Нумай çулхи ырми-канми ĕçшĕн Елена Семеновна Спиридонована Раççей Федерацийĕн Ял хуçалăх министерствин Хисеп грамотипе чысланă.

Кăçал Вăрнар районĕ ял хуçалăх культурисен тухăçлăхĕпе республикăра 1-мĕш вырăн йышăннинче «Россельхозцентр» филиалĕн Вăрнар районĕнчи пайĕн тÿпи те пур. Çĕр ĕçченĕсемпе пĕрле вĕсем пĕр тĕллеве пурнăçлаççĕ – çулсерен пысăк пахалăхлă тухăç илме ăнтăлаççĕ.

– Районти вăрлăх асăрхавĕн тытăмĕнче ĕçленисене, ун пуçĕнче тĕрлĕ çулсенче тăнă ĕçтешсене, юратнă коллектива 85 çулхи юбилейпе саламлатăп. Пурне те ырлăх-сывлăх, ăнăçу сунатăп, – саламларĕ Вячеслав Алексеев.

Светлана ЧИКМЯКОВА.