на 2018 год

Раççей Президенчĕ Владимир Путин демографи политикине çĕнĕ пуçарусем кĕртни пирки телевизорпа илтнĕччĕ. Хаçатра тĕплĕнрех ăнлантарса параймăр-ши?

Е.ИЛЬИНА, виçĕ ача амăшĕ.

Раççей Президенчĕн Владимир Путинăн пуçаруллă йышăнăвĕпе январĕн 1-мĕшĕнчен тытăнса çĕршыври 60 регион çемьере виççĕмĕш ача çуратнăшăн е ачана усрава илнĕшĕн кашни уйăхрах федераци центрĕнчен укçа илсе тăма пуçлĕ. Çак йышра Чăваш ен те пур. Республика ертÿлĕхĕ ача çуратассине хакламалли виçесене çĕнĕрен пăхса тухас ыйтăва федераци центрĕ умĕнче пĕр хутчен кăна мар çĕкленĕ. Правительство ăна майлă кайнă. Çавна пула тÿлевсем çĕнĕрен «таврăнаççĕ».

Нумай ачаллă ашшĕ-амăшĕсем кăна мар, пĕрремĕш ачашăн та укçа тÿлеме тытăнаççĕ. Кунта вара çемьесен тупăшĕсене шута илеççĕ. Пулăшăва ятран, чухăнрах пурăнакансене параççĕ. Малтанлăха шутласа палăртнă тăрăх, ăна ашшĕ-амăшĕсен пĕтĕмĕшле тупăшĕ 30 пин тенкĕрен иртмен çемьесем илсе тăрĕç. Пурăнмалăх чи пĕчĕк виçеллĕ уйăхсерен паракан пособие, малтанлăха палăртнă тăрăх, республикăра 4500е яхăн çемье илĕ.

Çамрăк çемьесемшĕн пурăнмалли çурт-йĕр ыйтăвĕ кирек хăçан та çивĕч тăнă. Владимир Путин ипотекăн ятарлă программине ĕçе кĕртме сĕнчĕ. Çитес çултан иккĕмĕш е виççĕмĕш ача çуратнă çемьесене ипотека кредичĕн проценчĕсене тÿлеме субсиди уйăрса пама тытăнаççĕ.

Раççей Президенчĕ амăшĕн капиталĕн программине тата тăватă çула тăсма сĕнчĕ. Ку ыйту ашшĕ-амăшĕсене тахçанах хумхантарнă. Асăннă программăна 2021 çулччен тăснă кăна мар, амăшĕн капиталĕпе усă курмалли тĕллевсене те анлăлатнă. Хăшпĕр тĕслĕхсенче вара, васкавлă ыйтусем сиксе тухсан, çав укçана пайăн-пайăн илме пулать.

Енчен те виçĕ çулхи ачасене ача сачĕсене вырнаçтарас ыйтăва, тĕпрен илсен, татса панă пулсан, ясли çулĕсенчи ачасен ашшĕ-амăшĕсен вара чылай чухне хăйсен тĕпренчĕкĕсене шанчăклă асăрхавсăр хăварма тивет. Кунтах пĕчĕк ачан ашшĕ-амăшĕн ĕçе тухмалли майĕсемпе çыхăннă ыйтăва та кĕртмелле. Владимир Путин яслисенче икĕ уйăхран пуçласа виçĕ çула çитичченхи ачасен черечĕсене пĕтерме задача лартнă.

Президент хушăвĕпе килĕшÿллĕн, çĕршывра ача-пăча больницисене çĕнетсе лайăхлатас, çавăн пекех хальхи йышши перинаталь центрĕсем тăвас тĕллевпе анлă программăна пурнăçлама тытăнмалла.

Раççей Президенчĕн пуçарăвĕсене тĕпе хывса Чăваш ен Пуçлăхĕ те республикăра ача çуратассине хавхалантарма Указ кăларчĕ. Унпа килĕшÿллĕн виççĕмĕш е ун хыççăн çуралнă е усрава илнĕ пур çемье те уйăхсерен паракан тÿлеве илсе тăрĕç.

2017 çулшăн унпа ноябрь уйăхĕнчен тытăнса тивĕçтерме йышăннă.

Кăçал ку таранччен районта çемьери виççĕмĕш ачасем 62-ĕн çуралнă. Халăха социаллă хÿтлĕхпе тивĕçтерекен районти пай пуçлăхĕ Ирина Смолина пĕлтернĕ тăрăх, хальлĕхе 15 енне çемье ку тĕлĕшпе заявлени тăратнă.

Патшалăх пулăшăвне тивĕçес тесен ку категорие кĕрекенсен социаллă хÿтлĕх пайне хальтерех килмеллине аса илтерчĕ.

Чăваш Республикинче патшалăхăн çак пулăшу мерипе 1300 çемьерен кая мар усă курма тивĕç. Çакăн валли республика Пуçлăхĕн резерв фондĕнчен 25 млн тенкĕ уйăрнă.

Кивьял Нурăсри Геннадий Сорокин халĕ çамрăк чухнехи пек çăмăллăн çÿреймест: ара çулсем малаллах шăваççĕ-çке. Çитмĕл çиччĕне çитнĕ май вăй-халĕ те малтанхи мар. Çавах та ватă çын килте çеç çырлахса ларма пултараймасть, утать, çÿрет – çынпа курнăçса калаçса чунне уçать. Е тата ку ялта тĕпленнĕ Альбина хĕрĕ патне кайса килет.

2004 çултанпа, мăшăрĕ çĕре кĕнĕренпе, пĕччен пурăнать Геннадий Германович. Нимĕн те тăваймăн, шăпаран иртеймĕн. Зинаида Арсентьевнапа пĕрле ирттернĕ вăхăтсене ырăпа çеç аса илет. Иккĕшĕ тĕрлĕ ĕçре вăй хурса пурнăçа сыпăнтарса пынă, çавăн пекех пиллĕк ачана ура çине тăратассишĕн тăрăшнă.

 – Эпĕ çирĕм саккăрта авлантăм. Зинаида Алексеевна та Кивьял Нурăсра çуралнă. Иксĕмĕре пĕр-пĕринчен ултă кил çеç уйăрнă. Вăл манран çичĕ çул кĕçĕнрехчĕ. Шкул хыççăн хулана ĕçлеме кайнăччĕ. Канмалли кунсенче яла час-часах килетчĕ. Урамра тĕл пулсан сывлăх суннă та иртсе кайнă. Çамрăкрах чух Зинаидăпа çемье çавăрасси пирки шутлама та пултарайман. Пурнăç хăйĕннех тăвать иккен. Шăматкунсерен клуба тухсан ял хĕрĕпе калаçкалама пуçларăм, ташлама чĕнсе кăлараттăм. Кану каçĕ хыççăн киле те пĕрлех таврăнаттăмăр. Чĕрене юрату вут тивретнине сиссе те юлаймарăм, çапла вара Зинаидасăр кичем пулнине туйса илме пуçларăм. Савни яла килессе чăтăмсăр кĕтеттĕм. Икĕ çул калаçса çÿрерĕмĕр. Май уйăхĕнче, хĕвеллĕ ăшă кун, туй кĕрлеттертĕмĕр. Хĕр илме лашасемпе кайрăмăр. Çулĕ çывăх пулнăран ял тавра çаврăнтăмăр. Туя чăваш йăли-йĕркине пăхăнса ирттертĕмĕр. Пĕрлешнĕ хыççăн кăна Зинаида хуларан яла таврăнчĕ. Мăшăр колхозра дояркăра, Хăмăш шкулĕнче поварта, унтан почтальонкăра ĕçлерĕ, – каласа парать Геннадий Сорокин.

Вăл ĕç биографине «Броневик» колхозран пуçланă. Строительсен бригадине вырнаçнăскер выльăх-чĕрлĕх витисем тунă çĕре хутшăннă. Унччен маларах вара çĕршыв умĕнчи тивĕçе пурнăçланă. Виçĕ çул та виçĕ уйăх службăра тăнă. Литвара чух медицина вăрттăнлăхĕсене те алла илнĕ. Салтакран тĕрекленсе таврăннă. Колхозра пĕр вăхăт ĕçлесен Сĕнтĕрвăрринче строительсене вĕрентсе хатĕрлекен училищĕне кайнă. Çулталăкран ăна хĕрлĕ дипломпа пĕтернĕ. Яла килсен ятарлă пĕлÿллĕ çамрăка строительсен бригадине ертсе пыма шаннă. Ушкăнпа ĕçленĕ май ăсталăха кунсерен тенĕ пек туптанă. Кăнтăрла ĕçре тар кăларнă пулсан, каçхине клуба репетицие васканă. Г.Сорокин спектакльте те вылянă, концертра та юрланă. Купăс калама та ухута пулнă. Ялти клубран ĕçлекен кайсан Геннадий Германовича сĕннĕ. Хирĕçлеме пултарайман вăл, культура ĕçне пикеннĕ.

– Пирĕн вăхăтра ял кĕрлесе тăратчĕ, çавăнпа клуба пыма çын шыраса хăшкăлман. «Телей чечекĕ» спектакль хатĕрлесе сцена çине кăлартăмăр. Унта 32-ĕн вылярĕç. Çав йышран иккĕшĕ çеç Услапаран пулчĕç, ыттисем пурте Кивьял Нурăсран. Хĕл кунĕсенче хамăр пултарулăхпа паллаштарма кÿршĕллĕ ялсене лашапа каяттăмăр. Инçе çула вара автомашинăпа тухнă. Хуçалăх ертÿçи техника ыйтсан хирĕçлесе тăмастчĕ. Вăхăта чăннипех те интереслĕ ирттереттĕмĕр. Кайрантарахпа тепĕр хут строительсен бригадине таврăнтăм, – иртнине аса илчĕ Г.Сорокин. 

1978 çулта виçĕ хуçалăха пĕрлештерсе «Октябрь» колхоз туса хунă. Геннадий Германовича пĕрремĕш уйрăм управляющине çирĕплетнĕ. 1985 çулта ăна Кăмпал ял Совечĕн председателĕн тивĕçне пурнăçлама шаннă. Ку ĕçре 1992 çулччен тăрăшнă. Председатель пулнă май тĕрлĕ ыйту татса пама тивнĕ. Хыççăн та ял Советĕнчен уйрăлман, тивĕçлĕ канăва тухичченех кунта специалистра ĕçленĕ.

– Колхозра вăй хунă самантсене паянхи кун та асран кăларма пултараймастăп. Бригадирта тимленĕ чух ирхи тăватă сехетре ура çинчеччĕ. Кил таврашĕнчи ĕçсене пурнăçланă та правление васканă. Вырăнти радиоузелпа строительство бригадин ĕçченĕсене кун каçа мĕн ĕçлемеллине ăнлантарнă. Вăхăта ĕçре ирттернĕ. Каçхине кăна киле таврăннă, – терĕ Кивьял Нурăс çынни.

Строитель пулнă май ĕмĕрĕпех вĕреннĕ, уйрăмах аслăрах çулсенчи юлташĕсен сĕнÿ-канашне ăша хывнă. Кăмака тума та хăнăхнă. Мăшăрĕпе пĕр-пĕрне килĕштерсе чылай çул пурăннă. Халĕ ватăн хăрах куçĕ япăх курать. Инсульт пулнăран больницăра та выртма тивнĕ. Г.Сорокин пурпĕр пуçа усмасть, кашни çутă куна тулли кăмăлпа ирттерет. Ачисенче тĕрев курать.

Юрий КОРНИЛОВ.