Çулсерен июнĕн 1-мĕмĕшĕнче Пĕтĕм тĕн-чери ачасене хÿтĕлемелли куна паллă тăваççĕ. Йăлана кĕнĕ тăрăх, Чăвашстат специалисчĕсем ача-пăчан тĕп уявĕ тĕлне статистика портретне хатĕрленĕ.
Республикăра 2018 çулхи январĕн 1-мĕшĕ тĕлне 18 çула çитмен 259,3 пин ача пурăнни паллă. Вăл шутран 113,9 пинĕшĕ – шкул çулĕчченхи (0–6 çулхисем), 110,1 пинĕшĕ – шкул вăхăтĕнчи ачасем (7–14 çулхисем) тата 35,3 пинĕшĕ – çамрăксем (15–17 çулхисем). Ытларах пайĕ хуласенче пурăнаççĕ: 65,3 проценчĕ. 1000 хĕрача пуçне 1052 арçын ача тивет.
Малтанхи кăтартусемпе 2018 çулта 13,1 пин ача çуралнă, вăл шутра виçĕрешсем пĕр, йĕкĕрешсем 170 çемьере. Ачасем ытларах августра çут тĕнчене килнĕ – 1249.
Пепкесенчен 4,5 пинĕшĕ çемьери пĕрремĕш, 5,5 пинĕшĕ – иккĕмĕш, 3 пин ытларахăшĕ – виççĕмĕш тата ун хыççăнхи ачасем. Арçын ачасем ытларах çуралнă: 6,8 пин.
Статистика отчечĕн оперативлă даннăйĕсемпе, кăçалхи виçĕ уйăхра 2,8 пин ача кун çути курнă. Вĕсенчен 1 пине яхăнĕ – çемьери пĕрремĕш ачасем, 1,8 пинĕшĕ – иккĕмĕш тата хыççăнхисем.
Уяв тĕлне шăпăрлансене мĕн парнелеме пулать-ха; Чи кĕçĕннисене пластмасса тетте (вăтам хакĕ – 251 тенкĕ). Çемçе тетте вара пурне те савăнтарĕ (479 тенкĕ). Пластмасса конструктор (500 тенкĕ) ачан моторикине, шухăшлавне, тавракурăмне аталантарĕ. Велосипедсем вăтамран 4674, роликлă конькисем 2217, мечĕк 1032 тенкĕ тăраççĕ. Хаклăраххи – фотоаппарат (5477 тенкĕ), планшетлă компьютер (10934 тенкĕ).
Анчах та чи хаклă парне – ашшĕ-амăшĕн юратăвĕ, çепĕçлĕхĕ. Çакă ачан пурнăç йĕркелĕвĕнче пысăк вырăн йышăнать. Вĕсем пĕтĕм тупраран хаклăрах.
Ял çынни хура тар тăкмасăр çăкăр çиеймен, тумтир тăхăнайман.
Туçи Çармăсра 1930 çулта 7 уйрăм хуçалăхран «Красный трактор» колхоз йĕркеленнĕ, 1931 çулхи çу уйăхĕ тĕлне 12-е çитнĕ. Халăх тырпул тухăçне ÿстерес тесе ырми-канми ĕçленĕ, гектартан 10–11 центнер илнĕ. Тислĕк, удобрени сахал пулнă, кашни килтен чăх-чĕп, кăвакарчăн каяшĕсене пухса уя илсе тухнă. Пĕвесен тĕпне тасатса уй-хире турттарнă. МТСран янă тракторсем çĕрсене тарăнрах сухаланă. Ялта пĕр жнейка, пĕр молотилка пулнă, анчах ытларах ĕçе алăпа тунă. Вăрçăччен хуçалăхра лаша, ĕне витипе чăх-чĕп ферми çеç пулнă, вăрçă хыççăн сурăх, сысна фермисем йĕркеленнĕ. Фермăсенче ĕне-лашасем 10–15-рен ытла пулман.
Правлени, ялСовет кулаксенчен туртса илнĕ çуртсенче вырнаçнă.
Пĕрремĕш колхоз ушкăнĕсене ертсе пыраканĕсем Николай Захарович Захаров, Александр Андреевич Кузюков, Петр Михайлович Михайлов пулнă.
1927 çулта уессем вырăнне районсем йĕркеленĕ. Туçи Çармăс ялĕ Шăхасан районне кĕнĕ (1957 çулччен). 1929 çулта çĕнĕ шкул уçнă. Хутпĕлменлĕхе пĕтерес тесе кашни комсомолецăн икĕ хресчене хутла вĕрентмелле пулнă. 1935 çулта çичĕ класс вĕренмелли шкул уçнă, унччен Кĕçĕн Кипеке утнă.
Василий Лазаревич Лазарев, 1919 çулхи апрелĕн 18-мĕшĕнче Туçи Çармăс ялĕнче çуралнăскер, ялти тăватă класлă шкула çÿрет. 1932–1935 çулсенче Кĕçĕн Кипекри çичĕ çул вĕренмелли шкулта ăс пухать. 1938–1940 çулсенче Хĕрлĕ Çарта службăра тăрать. 1941–1946 çулсенче Аслă вăрçăра хаяррăн çапăçать – 3 степеньлĕ Мухтав орденне тивĕçет. 1946–1955 çулсенче Туçи Çармăс ялСовечĕн секретарĕнче, председателĕнче, 1955–1962 çулсенче Кив Сăрьел ялСовет председателĕнче вăй хурать. 1962–1979 çулсенче Суворов ячĕллĕ колхоза мĕн пенсие тухиччен ертсе пырать.
1949 çулта Туçи Çармăспа Тимĕрçкасси ялĕсенчи «Красный луч» тата «Красный трактор» колхозсене пĕрлештереççĕ те чаплă та хисеплĕ Суворов полководец ятне параççĕ. 1960 çулта Кивĕ Шуртанпа Кивĕ Сăрьел ялĕсенчи хуçалăхсене пĕрлештернĕ.
1941–1942 çулсенче «Красный трактор» хуçалăха Иван Дмитриевич Шоркин ертсе пынă. 1942–1943 çулсенче – Иван Илларионович Никишов, 1944–1945 çулсенче – Илья Митрофанович Митрофанов, 1945–1946 çулсенче – Василий Сергеевич Сергеев, 1946–1949 çулсенче Терентий Захарович Захаров, 1949 – 1960 çулсенче Алексей Егорович Егоров, 1960–1962 çулсенче Амвросий Наумович Наумов ĕçленĕ, кайран мĕн пенсие тухиччен ялСовет председателĕнче вăй хунă. Пĕрремĕш счетовод Михаил Артемьевич Артемьев пулнă, 6 çула яхăн ĕçленĕ. 1952 çулта пилĕк гектар çинче сад лартнă, кайран ăна 10 гектара çитернĕ. Пĕрремĕш сад ăсти – Александр Савельевич Игнатьев. Вăл панулми, тĕрлĕ çырла, чие тĕмĕсем ларттарнă. Сад тавра хурăн йывăççисем лартса ăна хÿтĕлеме тăрăшнă. Каярах вĕлле хурчĕсем ĕрчетнĕ, сад çывăхĕнчи çĕрсем çинче хуратул акса ÿстернĕ. 1962 çултан Суворов ячĕллĕ колхоз вăй илме пуçлать. Машинăпа трактор паркне çĕклесе лартаççĕ, ял хушшине тырă хума икĕ вăрăм йывăç ампар вырнаçтараççĕ. Каярах пысăк вăрăм чул ампар çĕклеççĕ. Тырă типĕтмелли КЗС 1970 çулсенче çĕкленет. Машина, трактор, комбайн шучĕсем вуншарăн ÿсеççĕ. Этемрен çÿллĕ тыр-пул çитĕнтерет хуçалăх. Аталаннă социализм тапхăрĕнче колхозниксем алла укçа-тенкĕ тытса çĕнĕ чул пÿртсем, вите-сарайсем çĕклеççĕ. 1990 çулсенче Георгий Ильич Андреев хуçалăха çирĕп тытрĕ. Кивĕ Шуртана çити асфальт çул хывтарчĕ. Пысăк плотина пулă тытма май пачĕ.
1994 çулта çĕнĕ шкул çуртне çĕклерĕç. Хальхи вăхăтра ăна Кĕçĕн Кипек ял поселенийĕн администрацийĕ йышăнать. Кунта клуб, библиотека, спортзал йĕркеленĕ. Анчах нумай çынна ял пуласлăхĕ хумхантарать. Халĕ Туçи Çармăсра 60 киле яхăн пушă. Анне чĕрĕ чух чÿречерен пăхатчĕ те: «Ĕлĕк хĕрарăм хыççăн ача-пăча кĕшĕлтететчĕ, халĕ йытă утать», – тетчĕ. «Укçа ытамне лекнĕ çыннăн чунĕ мăкалать, кĕççеленет, куçĕ тăванне курми пулать. Пурлăх уйăрать, чухăнлăх пĕрлештерет», – тетчĕ ялти пĕр ватă. Тĕрĕс сăмаха йывăр чул та пусаймасть, хаяр шыв та путараймасть.
Борис СЕРГЕЕВ-ЯНСАРИН.
Асăрхав тата профилактика ĕçĕ-хĕлĕн районти уйрăмĕнчен каллех ырă мар хыпар пĕлтерчĕç.
Кĕçнерникун хамăр тăрăхра тÿрех виçĕ пушар алхаснă. Иккĕшĕ – поселокра, виççĕмĕшĕ – Мăньял Хапăсра.
Кăнтăрла тĕлĕнче, акă, поселокри Заводская урамра типĕ курăкпа хыт-хура çунма тытăннă. «Малтанхи тĕрĕслевсем хыççăн пушар сăлтавĕн çак версине тĕпе хураççĕ: урамри электричество пралукĕсен замыканине пула хĕлхем тухнă. Вăл типĕ курăк çине лекнĕ, хыт-хурапа çатракасем тăрăх ашкăрса çывăхри хуралтăсене çулса илнĕ. Кунта икĕ сарай çунса кайнă», – терĕç асăрхав тата профилактика ĕçĕ-хĕлĕн уйрăмĕнчен.
16 сехет те 40 минутра вара пулăшу службисене Мăньял Хапăсри инкек çинчен хыпарланă. Ялти пĕр хуçалăхра «хĕрлĕ автан» утă капанне тĕп тунă. Пушар хуралĕн ĕçченĕсем ăнлантарнă тăрăх, вăл пĕчĕк ачасем çулăмпа ашкăннăран тухма пултарнă.
«Çав кунах каçхине поселокра тата тепĕр инкек хушăнчĕ. Путевая урамри виçĕ хваттерлĕ çуртра пулнă вăл. Пĕр хваттерĕнче кăмака хутса ăшăтнă чух хăрушсăрлăх правилисене пăхăнманран çулăм сарăлнă. Кухня пÿлĕмне, сĕтел-пукана сиенленĕ. Чи хăрушши вара – пушара путлантарнă хыççăн çăлавçăсем кил хуçи хĕрарăмĕн виллине асăрханă. 63-ри хĕрарăм сĕрĕмпе наркăмăшланма пултарнă. Апла пулин те сăлтавне уçăмлатассипе тĕрĕслевсем пыраççĕ», – пĕлтерчĕ асăрхав тата профилактика ĕçĕ-хĕлĕн районти уйрăмĕн аслă инспекторĕ А.Иванов.
Ĕнерхи кун тĕлне районта 23 пушар çырăннă, вĕсенче 5 çыннăн пурнăçĕ татăлнă. Çавна май, инкексенчен асăрханас тĕллевпе, пушар хуралĕн ĕçченĕсем район çыннисене çулăмпа питĕ тимлĕ пулма ыйтаççĕ.
Ирина ПЕТРОВА.
Районти «Çĕнтерÿ çулĕ» хаçатра «Пăртас çулĕ арканать...» (№ 30), «Ыйтусем татах пур» (№31) материалсем тата «Карьера хупмалла мар тесе йышăнтăмăр» (№38) хурав пирки хамăн шухăша каламасăр хăварма пултараймастăп.
2017 çулхи кĕркунне Пăртас ял поселенийĕн администрацийĕн пуçлăхĕ Н.Петров ыйтнипе эпир, депутатсем, хăйăр карьерне «Элегант» тулли мар яваплă обществăна 5 çуллăха арендăна парас тĕллевпе Пăртас ялĕнчен 700 метрта, кăнтăр-хĕвеланăç енче, вырнаçнă 3,3 гектара ял хуçалăх пĕлтерĕшлĕ çĕрсенчен промышленность çĕрĕсем çине куçарма хунтă турăмăр. Вăл ун чухне пире поселение кĕрекен ултă яла тирпей-хăтлав кĕртме укçа-тенкĕ тĕлĕшĕнчен яланах пулăшса тăма «Элегант» обществăпа сăмах вĕççĕн калаçса татăлни çинчен пĕлтерчĕ. Поселени территорийĕнче строительство хăйăрĕ кăларса сутма «Элегант» обществăпа тунă килĕшÿпе пире паллаштармарĕ, вăл регпалатăра тесе пĕлтерчĕ.
Анчахрах, акă, 2017 çулта ялхуçалăх пĕлтерĕшлĕ çĕрсене промышленность çĕрĕсем çине куçарасси тата хăйăр карьерне «Элегант» обществăна арендăна парасси çинчен ял поселенийĕн депутатсен Пухăвĕн йышăнăвĕсен копийĕсене пама ыйтсан, Н.Петров ку документсем ял администрацийĕнче çук тесе хуравларĕ.
Пăртас ял поселенийĕн пуçлăхĕ «Çĕнтерÿ çулĕ» хаçата панă хуравра çапла пĕлтерет: «Ытларах сасăпа карьера хупмалла мар тесе йышăнтăмăр». Ку тĕрĕс мар. Кăçал ку ыйтупа ял поселенийĕн депутатсен Пухăвĕ пулман. Хăйăр карьерне уçас ыйтăва халăхпа сÿтсе явнă тесе çирĕплетни те суя. Хăйăр карьерĕ пирки эпĕ кăçалхи апрель–май уйăхĕсенче çынсенчен ыйтса пĕлни вуçех урăххине çирĕплетет – йывăр тиевлĕ транспорт çулсене хытă аркатнă пирки халăх карьера хуптарма çирĕппĕн ыйтать. Хальлĕхе 113 çын алă пуснă.
Эпĕ, Пăртас ял поселенийĕн депутатсен Пухăвĕн председателĕ, хăйăр карьерне «Элегант» тулли мар явплă обществăна пилĕк çуллăха арендăна парас тĕллевпе депутатсем енчен тĕплĕ шухăшламасăр йышăну тунăшăн поселени халăхĕнчен каçару ыйтатăп.
Вячеслав КУЗЬМИН,
Пăртас ял поселенийĕн депутатсен Пухăвĕн председателĕ.
Общая информация о проекте
«Цифровое теледерево»
Цифровая выставка в ГУМе
Цифровые телеаллеи в регионах второй волны
График отключения аналогового сигнала федеральных телеканалов:
Соответствующий план-график был утвержден Правительством РФ (http://government.ru/orders/selection/401/34726/) и опубликован Министерством цифрового развития, связи и массовых коммуникаций Российской Федерации (https://digital.gov.ru/ru/events/38658/).
Технические аспекты перехода на «цифру»
Выбор оборудования и цены
Официальные документы
Переход на цифровое ТВ регулируют пять основных документов:
Дополнительная информация
Апрель 2024 |