Людмила чылайччен тĕкĕр умĕнче тăчĕ. Ун çине йăрăс пÿллĕ, сарă кăтра çÿçне хальхи модăпа кастарнă хĕрарăм пăхать. Вăл унталла-кунталла çаврăнкаласа йăлтăркка çĕнĕ кĕпине пахаларĕ: «Кăвак тĕслине туянмалла марччĕ-ши/ Куç тĕсĕпе пĕр килекенскер хитререхчĕ пек халь. Ку ытлашши вăрăм пулмĕ-ши/ Пăлханнипе такăнса ÿкес марччĕ. Вăт намăс курап вара пĕтĕм пĕлĕш умĕнче». Пÿлĕмрен мăшăрĕ тухрĕ, арăмне пилĕкĕнчен ыталаса: «Мĕн шухăшламалли пур! Ку кĕпепе эсĕ чăн-чăн патша майри. Юбилей каçĕнче санран илемли никам та пулмĕ», - тесе ĕçе пуçтарăнчĕ.

Людмила кĕпине хывса упăшки валли кăнтăрлахи апат хатĕрлерĕ. Вăл çисе тухса кайсан хăнасен списокне хатĕрлеме ларчĕ. Тепĕр виçĕ эрнерен хĕрарăм 50 çул тултарать. Ĕненмелле те мар, вăхăт урапи çиçĕмле хăвăртлăхпа вĕçсе иртрĕ. Ĕнер анчах çамрăк студенткăччĕ, кĕçех ĕмĕрĕн çуррине те кая хăварать ак. Çывăх çыннисем хистенипе юбилее хулари чаплă кафере уявлама килĕшрĕ Людмила. Халĕ хăнасене шăнкăравласа тухмалла, тамадапа курса калаçмалла, ытти ыйтусене татса памалла. Пĕреххут кирлĕччĕ-ши çакăн пек тăкакланма/ Чи малтанах çуралнă кунне килте мăшăрĕпе тата хĕрĕн çемйипе кăна ирттерме шутланăччĕ вĕт. Анчах çывăх çыннисем çакăн пек сумлă юбилее кафере уявламалла тесе ÿкĕте кĕртрĕçех ăна.

Хăнасен ячĕсене çырма пуçласанах ручкине сĕтел çине хурса шухăша путрĕ хĕрарăм. Ялта пурăнакан йăмăкне каламалла-ши/ Хăйĕн çемйине шута илмесĕр чи çывăх çынни те вăл кăна. Ашшĕпе амăшĕ пĕрин хыççăн тепри пурнăçран ирех уйрăлса кайрĕç. Иринăна юлашки хут хăçан курнине аса илесшĕнччĕ хĕрарăм. Çичĕ çул каялла Çимĕк уявĕнчеччĕ пулас. Çапла, çак пысăк Турă праçникĕнче пĕр-пĕринпе вăрçăнса кайрĕç тăвансем. Мĕн пайлаймарĕç-ши вĕсем/ Хăйсем çуралса ÿснĕ кил-çурта мар-и/ Пĕрле ÿссе çитĕннĕ, çав самантчен пĕр-пĕрне сив сăмах каласа курман аппăшĕпе йăмăкĕ ашшĕ-амăшĕ пухнă пурлăха пула çичĕ çул пĕр-пĕрне курман, шăнкăравласа та калаçман.

Людмила шкула лайăх паллăсемпе пĕтерсен хулана килчĕ, университета вĕренме кĕчĕ. Ун хыççăн хĕрлĕ диплома тивĕçнĕ специалист ăнăçлă аталанса пыракан предприятие вырнаçрĕ. Кунтах хăйĕн пулас мăшăрĕпе паллашса пĕрлешрĕç. Кĕçех çемьене çĕнĕ кайăк та вĕçсе килчĕ.

Ирина вара шкулта лайăх ĕлкĕрсе пырайман пирки 9-мĕш класс хыççăн район центрĕнчи училищĕре çеç вĕренчĕ. Диплом иличченех çие юлнă пирки хăйсен ялĕнчи каччăпа пĕрлешсе тăван килĕнчен инçех мар тĕпленчĕ. Пĕрин хыççăн теприне тăватă ача çуратрĕ. Упăшки пысăк çемьене тăрантарма пысăк хуласене вахтăпа çÿрерĕ. Ирина кил-хуçалăхне пăхса тăчĕ, ачисем çитĕнсен те ĕçе вырнаçас пирки шутламарĕ. Пĕр урамрах пурăннă пирки вăл час-часах ашшĕ-амăшĕ патне çÿрерĕ, вĕсене хуçалăхри ĕçсене пурнăçлама пулăшрĕ. Мăнукĕсем те кашни кунах тенĕ пек кукашшĕпе кукамăшĕ патĕнче пулчĕç. Людмила çемйипе тăван ялне уйăхра пĕрре е икĕ хут кăна килме вăхăт тупрĕ.

Кĕтмен çĕртен ашшĕ йывăр чирлесе ÿкни çинчен шăнкăравласа пĕлтерчĕ йăмăкĕ. Ăна сыватас тесе Людмила хулари чи вăйлă клиникăсене илсе çÿрерĕ, укçа-тенкине самаях тăкакларĕ. Анчах усси пулмарĕ, çур çултан çывăх çынни ĕмĕрлĕхех куçне хупрĕ. 40 кунне асăнма пуçтарăнсан амăшĕ хĕрĕсемпе еткерлĕх çинчен сăмах пуçарчĕ:

- Аçăра тирпейлесе пытартăмăр ĕнтĕ. Туяп, хам та çут тĕнчере нумаях пурăнас çук. Çавăнпа та çак кил-çуртра малашне кам пурăнасси халех кулянтарать. Люда, эс ан çиллен те, пÿрте Иринăн аслă ывăлĕ çине çыртарас тетĕп. Аçупа кун пирки калаçнăччĕ, вăл та манпа килĕшнĕччĕ. Эсĕ хулара виçĕ пÿлĕмлĕ хваттерте пурăнатăн. Упăшку та, ху та пысăк çĕрте ĕçлетĕр. Пĕлетĕп, Лена мăнук валли те уйрăм хваттер туянма хатĕрленетĕр. Сирĕн пурте пур. Иринăн вара тăватă ачана ура çине тăратмалла. Ĕçĕ те çук ялта. Кирилл кăçал 11-мĕш класс пĕтерет. Салтака кайса килсен, тен, авланас та тейĕ. Çамрăксем кунта пурăнсан кил вучахĕ сÿнмĕ, анкартине хытхура пусса илмĕ. Çапла тусан тĕрĕс пулать пуль тесе шутлатăп, - терĕ.

Çак сăмахсем темшĕн Людмилăн чĕрине йĕп пек тăрăнса ыраттарчĕç. Вăл тарăхса:

- Эпир хамăр пурлăха хамăр вăйпа, тар тăкса ĕçлесе илнĕ. Пире никам та янттине паман. Иринăна тивĕçлĕ пĕлÿ илсе лайăх ĕç тупма кам кансĕрленĕ/ Ачине нумай çуратма кам каланă/ Эпĕ те ун пекех сирĕн тăван хĕр. Мĕншĕн веçех ăна валли пулмалла/ Ун çуккишĕн эпĕ айăплă-им/

Çак калаçу хыççăн вăрах вăхăт ялне каймасăр пурăнчĕ Людмила. Амăшне инсульт çапнă пирки васкавлă пулăшу машинипе больницăна илсе кайнине пĕлтерсен çеç вĕçтерсе çитрĕ. Анчах юратнă çыннине юлашки хут курса калаçма ĕлкĕреймерĕ, вăл реанимацире вилсе кайнине пĕлтерчĕç шур халатлисем. Шăп та лăп Çимĕк уявĕ умĕн ашшĕпе юнашар амăшне пытарчĕç Людмилăпа Ирина.

Тепĕр кунне масар çине кайма шутланăччĕ тăвансем. Ирхине ирех тăван килне Иринăпа упăшки килсе çитрĕç.

- Эпĕ вăраха тăсса ямасăр пÿрт ыйтăвне татса парасшăн, - пуçларĕ хăйĕн сăмахне йăмăкĕ. - Анне ăна Кирилл çине çыртарнă. Сана каланăччĕ кун пирки. Эпир çурта сутма шутларăмăр. Ывăл тÿлевсĕр вĕренме кĕреймерĕ, укçа нумай кирлĕ пулать.

- Сутма шутларăр/! Анне Кирилл кунта пурăнĕ тесе хăйне йăпататчĕ. Эсир атте-анне килне ют çынсене сутасшăн! Совеç тени пур-и сирĕн/ - мĕн илтнине ĕненмесĕр диван çине тĕшĕрĕлсе анчĕ Людмила.

- Сирĕн ĕç çук кунта, хамăр пурлăхпа мĕн тумаллине хамăрах пĕлетпĕр,- шарт татса каларĕ пуçани.

- Çак кунтан ман йăмăк çук тесе шутлатăп, - çилленсе кăшкăрчĕ Людмила. Çав самантрах пуçтарăнса хулана çул тытрĕç вĕсем мăшăрĕпе.

Çав куна аса илсен пĕтĕм кăмăлĕ хуçăлчĕ хĕрарăмăн. Çичĕ çул курман вăл йăмăкне, шăнкăравласа çуралнă кунĕпе те саламламан. Ирина та аппăшĕпе мирлешме шутламарĕ, хăйĕн айăпне туймарĕ курăнать. Хăшĕн малтан каçару ыйтмалла-ши/ Пурнăç тени вăл питĕ кĕске-çке. Малалла та пĕр-пĕрне çилленсе пурăнасси пулмасть. Камăн та пулсан пĕрремĕш утăм тумаллах. Чĕрере тем пек йывăр пулсан та йăмăкне юбилее чĕнме шутларĕ Людмила. Шăнкăравласа калама хăюлăх çитереймерĕ пулсан та, СМС çырса ячĕ. Тепĕр çур сехетрен йăмăкĕ хуравларĕ, чĕннĕшĕн тав туса юбилее çитме тăрăшăпăр тесе пĕлтерчĕ. Чĕри лăштах кайрĕ Людмилăн, ун çинчен тем йывăрăш чул катăкки илсе пăрахнăн туйăнчĕ. Чи кирли - малтан тунă йăнăшсене тÿрлетме кая мар-ха. Эппин пĕтĕмпех йĕркеллĕ пулать...

Валентина МИХАЙЛОВА